1. Voorwoord van de voorzitter

Geachte lezer van ons Bulletin,

Voorzichtig gloort er een licht aan het einde van de tunnel. De afgelopen maanden was het nog doorbijten en een enkel actief lid van In Paradisum kwam met het Coronavirus onder de leden thuis te zitten. Maar langzamerhand wordt er meer gevaccineerd en ontstaat er een gevoel van herstart.

Dat gevoel zult u terug kunnen lezen in ons bulletin. Niettemin zijn we er nog niet en voorlopig kunnen we nog niet de rondleidingen bieden die u van ons gewend bent (hoewel we hopen dat we in het najaar wel aan de Open Monumentendagen zullen deelnemen). De herdenking van 22 februari jl. vond natuurlijk zonder publiek plaats; u kunt in dit bulletin een weerslag lezen van deze herdenking (en de aandacht die het bombardement ook kreeg bij de even publiekloze kranslegging op de Dam op 4 mei).

Op de begraafplaats Daalseweg is in het afgelopen jaar veel gebeurd. Zo raakte het kruisbeeld in het midden van de begraafplaats ernstig beschadigd bij onderhoudswerkzaamheden. Gelukkig heeft de Stichting Begraafplaatsen Nijmegen (SBN) niet stil gezeten en is het herstel hiervan inmiddels gestart. Daarmee zal het middelpunt van de begraafplaats weer in zijn oude luisterrijke staat hersteld worden. Aan de randen is nog veel te wensen over, met de muur die op sommige plekken op afbrokkelen staat. Onze stichting neemt hierover contact op met de SBN en met de gemeente Nijmegen.

Over een aantal specifieke graven op de Daalseweg kunt u verder in dit bulletin lezen. Ons IP-bestuurslid Wim Desserjer is op dit moment bezig met de voorbereiding van een publicatie over de Daalseweg en u wordt van harte uitgenodigd om hem meer bijzondere verhalen over plekken en graven op de begraafplaats te sturen.

Ten slotte zij gezegd dat een stichting als de onze niet kan bestaan zonder u. Daarom breng ik u graag de oproep voor meer donateurs onder de aandacht (verspreid deze vooral onder uw kennissen). Ook zal onze onvolprezen secretaris, Roos Biemans, binnenkort het secretariaat overdragen. Bent u, of kent u, iemand die In Paradisum hierin wil komen versterken, dan houden wij ons ten zeerste aanbevolen.

Ik wens u weer veel leesplezier met dit nieuwe nummer van het Bulletin.

Pepijn Oomen

Voorzitter Stichting In Paradisum

2. Voor de niet-donateurs

Beste ontvanger van ons bulletin.

Het Bulletin is een gratis dienst van onze stichting. Net als de overige diensten en activiteiten die In Paradisum uitvoert ten behoeve van nabestaanden en belangstellenden.

Echter het kunnen aanbieden van diensten, informatie en activiteiten is voor In Paradisum niet gratis. Denk aan het onderhoud van de website en de inzet van vrijwilligers, onder andere voor:

  • Organiseren en uitvoeren van rondleidingen op de begraafplaatsen op ‘Daalseweg’, ‘Stenenkruisstraat’ en ‘Dorpsstraat’;
  • Activiteiten realiseren rond NLDOET en Open Monumentendagen;
  • Informatieverstrekking over graven en hulp bij onderzoek naar graflocatie of genealogische bronnen;
  • Organisatie en inzet bij jaarlijkse herdenking van de slachtoffers 22-02-1944, het bombardement op Nijmegen;
  • Gesprekspartner zijn voor gemeentelijke overheden, beheerders van begraafplaatsen en landelijke instellingen op terrein van funerair erfgoed.

Stichting In Paradisum is dankbaar dat donateurs met hun jaarlijkse bijdrage haar werk ondersteunen. In Paradisum ontvangt geen gemeentelijke subsidies; het is een stichting zonder winstoogmerk.

Maar stichting In Paradisum zoekt wel meer donateurs. Het is nodig.

Graag richten wij ons met deze oproep tot de niet-donateurs om ook donateur te worden en zo onze stichtingsactiviteiten te ondersteunen door aanmelding via onze website: www.stichtinginparadisum.nl

3. Beter laat dan nooit………..

De 80-jarige Cor Teunissen, die bij het bombardement zijn moeder, twee broertje en een oom verloor, verscheen op het grote beeldscherm om met zijn kleindochter Roos de krans laten leggen.

Na tientallen jaren van opmerkelijk stilzwijgen uit Den Haag was het op 22 februari 2020 dan eindelijk zover. Minister Ferdinand Grappenhaus, minister van Justitie en Veiligheid en minister voor de erediensten, bezocht Nijmegen voor de herdenking van het bombardement van 22-02-1944. Bij het monument De Schommel sprak hij de woorden, waar de Nijmegenaren 76 jaar op hadden moeten wachten. De tekst was als volgt:

Wat als je je zusje moet identificeren aan haar padvindersriem, in plaats van aan haar blonde krullen? Of je vrouw aan haar broche, in plaats van aan haar rode appelwangen? Of je vader aan het ivoren olifantje aan zijn zakhorloge, in plaats van aan zijn ongeduldige blik op de klok?

Het bombardement op 22 februari 1944 op uw stad heeft ongelofelijk veel leed met zich meegebracht. Verdriet om de verloren dierbaren. Radeloosheid om de verwoesting. En miskenning door de verzwegen ramp.

De gedetailleerde, tragische ooggetuigenverslagen die Bart Janssen optekende vonden een weg recht naar mijn hart. In de vele honderden persoonlijke getuigenissen ontbreekt iedere vorm van boosheid. Dat stemt nederig, want ik weet niet of ik dat zou kunnen opbrengen. Maar in de herinnering van de ooggetuigen bleven en blijven de geallieerden de bevrijders. In zekere zin is het bombardement op de oude binnenstad van Nijmegen een ieder overkomen.

Maar er is jarenlang door de autoriteiten over gezwegen. Door de toenmalige regering in Londen. En ook door de latere regeringen, tot in de 21ste eeuw. Ik vind dat beschamend. En ik kan het onmogelijk goedpraten.

We herdenken jaarlijks soldaten en verzetsmensen, maar over de zinloze burgerslachtoffers van dit bombardement is het oorverdovend stil gebleven. Dit is leed dat vergeten is, en dat is volkomen onterecht. Dat mogen we niet meer toelaten. Nooit meer zwijgen en verzwijgen, want, in de woorden van Mark Twain: The truth hurts, but silence kills. De waarheid doet pijn, maar zwijgen doodt.

We moeten van het foute bombardement dat we vandaag herdenken proberen iets goeds te leren. Namelijk dat bij een oorlog, bij een streven naar vrede en veiligheid helaas verliezen horen. Soms ook burgerslachtoffers. Dat is een harde en pijnlijke werkelijkheid, maar laten we daar waardig mee omgaan. Dat zijn we aan de slachtoffers en hun nabestaanden verplicht.

We zijn ook verplicht om uit te dragen hoe de bevolking de stad destijds heeft wederopgebouwd. Want dat hebben de Nijmegenaren gedaan. Ook al kwam de wederopbouw moeizaam op gang; kijk om u heen. Uw stad bruist. Een teken van hoop voor alle mensen die vandaag de dag in oorlogsgebied leven.

Nijmegenaren geven die hoop door. Een goed voorbeeld is de tijdelijke vluchtelingenopvang die uw stad in 2015/2016 op Heumensoord huisvestte. Ruim 3.000 vluchtelingen werden door u opgevangen. De grootste groep in Nederland, maar desondanks stonden vrijwilligers in de rij om te helpen. Er was zelfs een wachtlijst voor Nijmegenaren die vluchtelingen voor de thee of koffie wilden uitnodigen. Samen met de vele spandoeken ‘Welcome to Nijmegen‘ illustreerde dit uw compassie voor uw medemens. Uw aandacht voor het lijden van anderen.

We leven inmiddels 75 jaar in vrijheid. En die vrijheid betekent een verantwoordelijkheid. Zoals het doorgeven van onze kennis van het oorlogsverleden aan de generaties van de toekomst. Zonder daarbij iets te verzwijgen. Want onze kinderen zijn de levende boodschappers die we naar een toekomst sturen die wij nooit zullen zien, maar waar wij wel mede verantwoordelijk voor zijn. Onze kinderen hebben recht op niets anders dan de waarheid. Ook een waarheid die pijn doet, want erover zwijgen schaadt nog veel meer.

Dat de vele honderden persoonlijke getuigenissen van de nabestaanden van de slachtoffers van het bombardement hun uitwerking niet hebben gemist, bleek ook ruim twee maanden later, toen bij de dodenherdenking op de Dam voor het eerst in de geschiedenis een krans werd gelegd voor de slachtoffers van het bombardement van Nijmegen. De 80-jarige Cor Teunissen, die bij het bombardement zijn moeder, twee broertje en een oom verloor, verscheen op het grote beeldscherm om met zijn kleindochter Roos de krans laten leggen.

Dit jaar viel die eer te beurt aan Addy Hendriks-Gerrits, die zelf met vier klasgenootjes uit het gebombardeerde kleuterschooltje gered werd, maar bij de 24 omgekomen kleuters wel haar broertje Jopie verloor. Samen met haar zoon Erik verscheen zij op het grote scherm om voor haar broertje Jopie en alle andere ± 800 slachtoffers van het bombardement van Nijmegen een krans te laten leggen.

Enige honderden slachtoffers van het bombardement vonden een laatste rustplaats op de begraafplaats aan de Daalseweg. Wij vinden het daarom gepast ook in ons bulletin aandacht aan deze bijzondere gebeurtenis te schenken.

Bart Janssen

4. 22 februari – herdenken in coronatijd

Het was een bijzondere herdenking van het bombardement op Nijmegen dit jaar. 

Vanwege corona werd het een herdenking zonder publiek. Het viel niet mee om, voor ons als organiserend comité, een passend alternatief te bedenken. Een comité dat bestaat uit vertegenwoordigers van de Gemeente Nijmegen, Raad van Kerken, Montessorischolen en onze Stichting In Paradisum. 

Het werd uiteindelijk een prachtige reportage, in elkaar gezet door het media-team van de gemeente o.l.v. Sjoerd Gerritsen, en uitgezonden via de regionale zender RN7 op 22 februari. In het programma vertelde historicus Joost Rosendaal over de achtergrond van het bombardement en liet dominee Perla Akerboom haar licht schijnen op het belang van herdenken. Auteur Bart Janssen vertelde het tragische verhaal van bombardementsslachtoffer Leni van der Straten. Bijzonder sfeervolle opnamen waren een week eerder gemaakt op de Begraafplaats Daalseweg die toen bedekt lag onder een winters pak sneeuw. Hier vertelde ondergetekende het noodlottig relaas van enkele slachtoffers die hier begraven liggen, zoals de familie Brinkhoff, waarvan vijf gezinsleden omkwamen bij het bombardement op hun slagerij in de Krayenhofflaan. 

Indrukwekkende toespraken waren er verder van Steven Butler van de Amerikaanse Ambassade (in het Nederlands!) en staatssecretaris Broekers-Knol namens de Nederlandse regering. Trio Alt zorgde voor een sfeervolle muzikale omlijsting en kinderen van de Montessorischolen droegen gedichten voor. Burgemeester Bruls  sprak tenslotte de Nijmegenaren toe op zijn vertrouwde, betrokken wijze, waarna het luiden der klokken de twee minuten stilte inleidde om precies 13.28 uur – het fatale moment 77 jaar geleden. 

Jeroen van Zuylen   

link naar reportage: Herdenking bombardement op Nijmegen 2021 – YouTube

5. “Daalseweg”, de moeite van een publicatie waard

Sinds 1885 ligt aan de Daalseweg een begraafplaats. Al 136 jaar of eigenlijk 137. Want het begon eigenlijk allemaal in 1884 met de roep om een nieuwe begraafplaats en sindsdien heeft ‘Daalseweg’ veel meegemaakt. Ze ligt er nu bij als een waardige,  oude en monumentale begraafplaats die een bezoek zeer de moeite waard maakt. Niet alleen nabestaanden die er hun begraven dierbaren gedenken, ook anderen die even in deze verstilde omgeving komen ontspannen of genieten van de parkachtige aanblik. Maar zo was het in 1885 niet. Bijvoorbeeld. Voor de aan te leggen begraafplaats had stadsarchitect Jan Jacob Weve in 1884 prachtige, veel belovende tekeningen gemaakt. Voorbeelden hieronder. Nijmegen zou een nieuwe

grafkapel
toegangspoort
doodgravershuis

en voorbeeldige rooms-katholieke begraafplaats krijgen in de allure van de Engelse landschapsstijl. Echter monseigneur Adrianus Godschalk van bisdom Den Bosch, die het ontwerp moest beoordelen, besloot anders. In zijn brief op 11 februari 1885 schreef hij dat “Deze teekeningen met hare sierlijke gebouwen en veelvuldige beplantingen al te prachtig en te weelderig” zijn. “Eene kerkhof behoort geen lusthof, maar eene heilige godsdienst ademende plaats te wezen […] alsmede eene sterile of onvruchtbare plaats te zijn”. Ook geeft hij aan dat “de uitvoering […] daarenboven veel te kostbaar geacht wordt”. Bij de opening op 24 juni 1885 bood de begraafplaats, vooralsnog, een erg sobere aanblik…. !

Dit verhaal en nog vele meer zullen verschijnen in een publicatie over ‘Daalseweg’. Een verhaal over haar geschiedenis, haar ‘belevenissen’ en vooral over haar vele ‘bewoners’ die samen een deel van de Nijmeegse geschiedenis vormen. Voor die publicatie zijn wij nog op zoek naar foto’s en tekeningen. Maar óók naar wetenswaardigheden over mensen die er begraven zijn. Een belangrijk deel van de publicatie is het ‘funerair gastenboek’. Daarin wordt op één A4 één persoon kort maar boeiend beschreven inclusief foto’s of illustraties, zoals de foto van het graf. Hoe en of  die persoon zijn of haar sporen in het leven verdiend heeft, doet in feite niet ter zake. Het ‘funerair gastenboek’ maakt geen onderscheid in arm, rijk, belangrijk of gewoon, heel lang geleden of pas kort geleden begraven op ‘Daalseweg’. Daar begraven zijn is het enige criterium.

Als geïnteresseerde of als nabestaande van een dierbare op ‘Daalseweg’ nodigen wij u van harte uit voor een bijdrage aan de publicatie in de vorm van een foto of een beschrijving op één A4. Hierbij wordt uiteraard een zorgvuldige bronvermelding gegarandeerd.

Uw bijdrage kan gemaild worden naar:  stichtinginparadisum@kpnmail.nl of naar Wim Desserjer, f2hwpadesserjer081@hetnet.nl.

6. Straatnamen die verwijzen naar de begraafplaats Daalseweg

Een straatnaam of hodoniem is een woord om wegen(straten, lanen, allees enz.) te kunnen aanduiden. Het is een onderdeel van de toponymie en wordt in veel landen gebruikt voor het adresseren van post.

Dit artikel is een optelsom van interesse en nieuwsgierigheid naar de herkomst van Nijmeegse straatnamen die een koppeling hebben met personen die zijn begraven op de begraafplaats aan de Daalseweg. Mijn speurtocht om het hoe en waarom van die straatnamen te achterhalen, voerden onvermijdelijk naar de voortreffelijke website van dé straatnamenspecialist Rob Essers.

Zijn zeer gedetailleerde beschrijvingen van alle in Nijmegen voorkomende straatnamen, pleinen, hofjes etc. hebben uiteindelijk bijgedragen tot een beschrijving van in totaal 29 straatnamen waarvan 18 nu nog zichtbaar en 11 verdwenen zijn. Een respectabel aantal, vond ik.

Voordat ik verder ga met de beschrijvingen van genoemde straatnamen geef ik in verkorte vorm een stukje geschiedenis over het ontstaan ervan.

Een straatnaam of hodoniem is een woord om wegen(straten, lanen, allees enz.) te kunnen aanduiden. Het is een onderdeel van de toponymie en wordt in veel landen gebruikt voor het adresseren van post. In Nederland is de gemeente sinds de gemeentewet van 1851 verantwoordelijk voor de straatnaamgeving en werd een systeem van straatnamen en huisnummers ingevoerd.

Het is een hardnekkig misverstand dat de straten in de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt geen naam zouden dragen, maar alleen genummerd zouden zijn. Het aantal straatnamen is tot een minimum beperkt. Alle straten waarvoor geen andere namen zijn vastgesteld, hebben dezelfde naam als de wijk of de buurt. In deze straatnamen komen geen cijfers voor. De huisnummers die hieraan gekoppeld zijn bestaan uit vier of in uitzonderlijke gevallen vijf cijfers. Voorbeeld : bij het adres Malvert 3316 is de straatnaam Malvert en het huisnummer 3316.

Straatnaambordjes werden aan de gevels bevestigd en vaak werden in de volksmond ontstane namen van straten toen de officiële naam. Goede voorbeelden van het Nijmeegse zijn:

De functie van de straat: Eiermarkt, Korenmarkt.

De ligging: Achter de Wiemelpoort; Achter de Vismarkt.

Personen die er gewoond hebben: Dominicanenstraat(Dominicanessen van Voorschoten), Laan van Scheut(Missionarissen van Scheut).

Een gebouw dat er staat: Schoolstraat, Looimolenweg.

De nabijgelegen plaats waarheen de weg leidt: Graafseweg, Hatertseweg, Berg en Dalseweg.

Belangrijke historische gebeurtenissen: Plein 1944 of Kitty de Wijzeplaats.

In de tweede helft van de 19de eeuw kwam het vernoemen van personen met een bepaalde staat van dienst in zwang. Toen na 1900 hele nieuwe buurten tegelijk werden gebouwd, bedacht men bepaalde thema’s per buurt, zoals in Nijmegen bijvoorbeeld:  de Indische buurt in Galgenveld, de schildersbuurt in Nijmegen-Oost en de Planetenbuurt in Heseveld.

Onderstaand geef ik in alfabetische volgorde en per straatnaam de gegevens hiervan. Kernpunten zijn,

a. de wijk waarin de straat ligt
b. de ligging van de straat
c. persoonsgegevens naamdrager
d. graflocatie Daalseweg volgens Stichting Begraafplaatsen Nijmegen(SBN). (Vak-rij-nummer)
Aanduiding GK=> grafkelder.
e. eventuele nadere toelichting.



Daniëlsweg

Wijk 23 – Heseveld

Ligging: verbindt de Oude Graafseweg met de Molenweg/Paul Krugerstraat.

Mattheus Petrus Maria Daniels (Mathé).

(* Nijmegen 01-10-1877 – † Nijmegen 02-05-1952)

Vanaf 1919 tot 1942 was hij gemeentearchivaris in Nijmegen en daarnaast archeoloog; zie Nijmeegse biografieën 2004, 35-36. Zijn vader was gemeenteraadslid en wethouder.

Zij zijn begraven in de grafkelder van de familie Daniëls-Sengers, 23-02-07GK.



Derde van Hezewijkstraat

Wijk 21 – Wolfskuil

Ligging: vormt een verbinding van de Graafseweg met de Floraweg.

Gerardus Wilhelmus van Hezewijk.

(* Heumen 27-10-1850 – † Nijmegen 17-01-1935)

Hij was van huis uit timmerman en vestigde zich met zijn gezin in 1887 in Nijmegen. Tot omstreeks 1910 was hij koffiehuishouder van Hotel-Café “De Burchpoort” (hoek Hoogstraat) waar hij zich als ondernemer met allerlei zaken bezighield. In 1907 kreeg hij vergunning om acht woningen te bouwen aan deze, aan hem genoemde, straat. De Eerste en Tweede van Hezewijkstraat speelde eenzelfde rol maar zijn omgezet naar een andere straatnaam.(zie bij vervallen namen).

Hij ligt begraven op graflocatie 22-14-13.



Dobbelmannweg

Wijk 11 – Hazenkamp

Ligging: verbindt de Hazenkampseweg met de Groenestraat.

Franciscus Theodorus Johannes Hubertus Dobbelmann (Theodoor).

(* Nijmegen 08-08-1830 – † Nijmegen 18-12-1912)

Fabrikant, gemeenteraadslid en lid Tweede Kamer der Staten Generaal. Eigenaar van het landgoed “De Winckelsteegh” met het Jonkerbos. Zie Nijmeegse biografieën 2004, 40-41, www.biografischportaal.nl .

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder locatie 24-01b-05GK.



Dr. Banninghof

Wijk 12 – Goffert

Ligging: openbare ruimte(parkeerterrein) naast Kolpingstraat 61, bereikbaar via Leo XIII-straat.

Franciscus Bernardus Banning.

(* Oldenzaal 29-12-1867 – † Velp(Gld.) 13-09-1944)

Arts, gemeenteraadslid, curator R.K. universiteit en katholiek voorman in de sociale beweging. Zie Nijmeegse biografieën 2013, 26-27.

Hij ligt begraven op graflocatie 26-01-03.



Dr. Jan Berendsstraat

Wijk 02 – Bottendaal

Ligging: Een zijstraat van de Sint Annastraat eindigend in de Trompstraat.

Johannes Petrus Stephanus Berends.

(* Nijmegen 30-07-1818 – † Nijmegen 16-09-1913)

Een zeer gewaardeerd geneesheer, die een zeventigtal jaren in Nijmegen de praktijk uitoefende. Als lid van de gemeenteraad en ook buiten dien raad was hij een leidende persoonlijkheid. Volledige titulatuur luidde: Doctor der geneeskunde, stedelijk en plattelandsch heel- en vroedmeester. Hij werd ook in 1845 de eerste journalist van de Gelderlander.

Hij ligt begraven in de grafkelder van de familie Berends-Ottenhoff, 23-03-07GK. Monument verwoest, wel afdekplaat zonder aanduiding.



Eugène Lückerstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Zijstraat van de Praetoriumstraat, doodlopend.

Eugène Joseph Frans Lücker.

(* Roermond 09-07-1876 – † Nijmegen 30-05-1943)

Nijmeegse kunstschilder en etser, leraar tekenen Canisius College. Het pand waar hij woonde, Ubbergseveldweg 50, heeft hij zelf ontworpen en draagt ook zijn gevelsteen.  Zie ook  Nijmeegse bibliografieën 2013, 104-105, www.biografischportaal.nl

Hij ligt begraven op graflocatie 19-01A-08.



Eversweg

Wijk 07 – Kwakkenberg

Ligging: Zijstraat van de Twaalf Apostelenweg naar de Berkenlaan.

Christiaan Frederik Evers.

(* Amsterdam 16-08-1855 – † Nijmegen 24-03-1914)

Sigarenfabrikant, fabriek met woning stond aan de Pontanusstraat.

Hij was ongehuwd en benoemde de gemeente Nijmegen tot erfgenaam van zijn nalatenschap onder verplichting tot stichting van een fonds waarvan rente uitsluitend moet worden gebruikt om onvermogende en behoeftige personen van 60 jaar en ouder een rustige oude dag te verzekeren.

Dit fonds werd in 1965 opgeheven en ondergebracht in de Stichting Evers-Van Schaeck Mathonfonds.

Hij ligt begraven op graflocatie 31-08-06.



Ir. Wevestraat

Wijk 02 – Bottendaal

Ligging: Zijstraat van de Dr. Jan Berendsstraat uitlopend naar de Semmelinkstraat.

Jan Jacob Weve.

(* ’s-Gravenhage 11-03-1852 – † Nijmegen 18-09-1942).

Gemeentearchitect, directeur gemeentewerken.O.a. ontwerp en aanleg begraafplaats Daalseweg, verbouw en restauratie van het Waaggebouw. Zie ook Nijmeegse bibliografieën 2013, 143-144, www.biografischportaal.nl

In de familiegrafkelder, locatie 24-05-03GK, ligt hij begraven.



Luciaweg

Wijk 07 – Kwakkenberg

Ligging: Deze weg verbindt de Sophiaweg met de Bosweg.

Maria Lucia Tijssen.

(* Nijmegen 07-08-1849 – † Nijmegen 07-07-1925)

Het lag in de bedoeling deze weg te vernoemen naar haar echtgenoot Willem Frederik Paijens die o.m. directeur was van de gemeente-waterleiding.  Maar hiertegen bestond echter bezwaar omdat een andere weg naar zijn vader was genoemd. Haar roepnaam werd nu genoemd naar deze weg.

Zij ligt begraven bij haar eerder overleden echtgenoot op graflocatie 21-06-01.



Pater Leijdekkersstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Zijstraat van de museum Kamstraat, doodlopend.

Ferdinand Maria Leopold Leijdekkers.

(* Luik(B) 30-03-1855 – † Nijmegen 08-02-1924)

Vanaf de oprichting in 1900 leraar Canisius College, jezuïet, amateur archeoloog. Startte op het terrein van Canisius College in 1906 met opgravingen.

Hij ligt begraven in het priesterkeldergraf-SJ, locatie 22PRKK.



Professor Cornelissenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat verbindt de Archipelstraat met de Groenewoudseweg.

Joannes Dominicus Maria Cornelissen.

(* ’s-Hertogenbosch 27-09-1893 – † Nijmegen 05-08-1947)

Gewoon hoogleraar aan de faculteit der letteren en wijsbegeerte KU, vaderlandse en algemene geschiedenis der nieuwe tijden 1930-1947. Hij was tijdens de Duitse bezetting als secretaris van de senaat de rechterhand van de rector Hermesdorf in het verzet. Zie ook : www.biografischportaal.nl

Hij ligt begraven op graflocatie 03-01-08, monument is geruimd.



Professor Huijbersstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat loopt van de Heyendaalseweg naar de Molukkenstraat.

Henricus Franciscus Maria Huijbers.

(* Utrecht 26-12-1881 – † Nijmegen 17-03-1929)

Gewoon hoogleraar faculteit der letteren en wijsbegeerte KU. Algemene en vaderlandse geschiedenis der nieuwe tijd 1923-1929. Promoveerde cum laude in 1913 op het eerste deel van de biografie van Don Juan van Oostenrijk, die hij in 1914 afrondde met een tweede deel. Dit werk was een afdoend blijk van diepe bronnenkennis en beheersing der literatuur.

Hij ligt begraven op graflocatie 25-05-05.



Professor van der Grintenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: verbindt de Professor Cornelissenstraat met de Professor de Langen Wendelsstraat.

Jozef Hubertus Petrus Maria van der Grinten.

(* ’s-Hertogenbosch 01-03-1885 – † Nijmegen 06-11-1932)

Gewoon hoogleraar faculteit der rechtsgeleerdheid KU, staatsrecht en administratief recht 1923-1932. Hij heeft als gemeentesecretaris van Nijmegen het zijne gedaan om de verhouding tussen universiteit en de gemeente op een goede basis te plaatsen. Zie ook : Nijmeegse biografieën 2004, 53 en www.biografischportaal.nl.

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder, locatie 23-01-03GK.



Professor van der Heijdenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat verbindt de Archipelstraat met de Professor Schrijnenstraat.

Egidius Johannes Josephus van der Heijden(Gé).

(* Gouda 12-08-1885 – † Nijmegen 24-05-1941)     

Gewoon hoogleraar faculteit der rechtsgeleerdheid KU, 1923-1940, burgerlijk recht handelsrecht en rechtsgeschiedenis. Hij stichtte in Nijmegen de Rota Carolina, een praktische oefenschool voor studenten, die zich op de advocatuur toelegden. Hij was een befaamd jurist en ironicus. Zie Nijmeegse bibliografieën 2004, 62-63 en www.biografischportaal.nl

Zijn dochter Geertruida Catrien was getrouwd met Jo Cals, minister-president kabinet Cals 1965-1966, (val:  nacht van Schmelzer).

Hij ligt samen met zijn vrouw en kleinkind Cals begraven op graflocatie 22-11-04.



Roothaanstraat

Wijk 04 – Altrade

Ligging: Verbindingsstraat tussen de Van den Havestraat en de Dominicanenstraat.

Carel Marie Victor Roothaan.

(* Amsterdam 21-02-1865 – † Nijmegen 11-01-1892).

Gemeenteontvanger 1892-1930 en was bovendien ontvanger van de beurs Burghardt vd Bergh en beheerder van het Eversfonds. Ook was hij de grondlegger van het St. Canisius ziekenhuis aan de St. Annastraat 289.

Hij ligt begraven op graflocatie 31-06-08.



Simon Langendampad

Wijk 20 – Biezen

Ligging: Begint bij de Waalhaven en Loopt gedeeltelijk parallel met de Kaaisjouwerskade, echter

bij raadsbesluit van 17-4-2013 is het woningbouwproject Handelskade in werking getreden en zijn tegen de muur van de Kaaisjouwerskade in november 2020 nu twee straatnaamborden aangebracht.

Simon Petrus Langendam.

(* Nijmegen 25-09-1820 – † Nijmegen 14-05-1889).

Oprichter en drukker van De Gelderlander krant, in mei 1848 rolde in Langendams drukkerij aan de Waalkade/hoek Grotestraat de eerste aflevering van De Gelderlander, staatkundig-, nieuws- en advertentieblad, van de pers.

Hij ligt begraven op graflocatie 28-06-08.



Terwindtstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Deze straat loopt vanaf Keizer Traianusplein in noordelijke richting naar de Nieuwe

              Ubbergseweg.

Hermanus Lambertus Terwindt.

(* Pannerden 09-02-1819 – † Nijmegen 04-01-1892).

Industrieel, wethouder. Hij was lid van de commissie voor de uitleg van de stad, samen met Francken en Graadt van Roggen. Hun namen staan vermeld boven de prachtige smeedijzeren poort van de brug naar het Valkhof. Zijn grafmonument is naar ontwerp van Ir. Weve, beeldhouwwerk is van Henri Leeuw. Zie ook ; Nijmeegse Biografieën 2006, 130-131.

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder, locatie 20-01-06GK.



Willem Heijdtstraat

Wijk 06 – Hengstdal

Ligging: Loopt van de Dunklerstraat naar de Van ’t Santstraat.

Petrus Jacobus Wilhelmus Heijdt.

(* Nijmegen 13-10-1868 – † Nijmegen 28-05-1928).

Vishandelaar en componist. Heeft als componist naam gemaakt.

Hij ligt begraven op graflocatie 24-03-10.

Deel 2  van dit artikel verschijnt in ons volgende bulletin en zal een overzicht geven van verdwenen straatnamen met een relatie tot de begraafplaats Daalseweg.

Peter van Schaijk,

01-05-2021.

Bronnen: website Rob Essers straatnamen Nijmegen   https://gaypnt.home.xs4all.nl/straatnamen/

                  RAN Nijmegen

                  Website : https://www.wiewaswie.nl/nl/zoeken/

7. De tweeling Rietje en Willy Rademaker

In juni 2002 interviewde ik Annie Gardenier-Delcliseur voor mijn boek “De pijn die blijft” over de slachtoffers van het bombardement van 22-02-1944, dat op 22-02-2005 verscheen. Annie Gardenier was de dochter van Leendert Delcliseur, die het fatale bombardement ook niet overleefde. Hij was een van de slachtoffers van de bommen op het station. Na het uitvoerige interview, ik had mijn spullen al weer ingepakt en stond met mijn tas bij de voordeur, vertelde ze pas dat in haar familie ook nog een tweeling was omgekomen.

Ik spitste mijn oren, want ik was al jaren op zoek naar familie van de tweeling Rietje en Willy Rademaker, die in het weeshuis zaten en op een onbekende plaats de dood vonden. Ik reageerde meteen met: “U bedoelt toch niet de tweeling Rademaker”?

Zij bleek familie van de tweeling te zijn, maar kon me helaas niets vertellen over hoe en waar de kinderen waren omgekomen. Ze had echter wel een foto van de kinderen met hun opa en hun oudere zusjes. Ik was dolblij, dat ik de tweeling dan in ieder geval met een foto in mijn boek kon opnemen.

Een jaar later reageerde Netty van Oss-van den Heuvel (bekend van het Nijmeegs Soaptheater) op een van mijn vele oproepen om nabestaanden van de slachtoffers van het bombardement. Zij vertelde me, dat zij de tweeling Rademaker  onder het puin van de ingestorte huizen van de Doddendaal had gevonden. Ze overleden toen vrijwel meteen, maar ze konden in ieder geval wel in de grafkelder van het weeshuis begraven worden, voegde ze er aan toe, want van heel veel slachtoffers is nooit iets teruggevonden.

Na de presentatie van “De pijn die blijft” besloot ik de rondleidingen, die ik al vanaf 1992 op de begraafplaats Daalseweg geef, vaker toe te spitsen op de honderden oorlogsslachtoffers, die er begraven liggen. Zo ook op zondag 27 juni 2010.

Onder mijn “gehoor” bevonden zich ook de mij toen nog onbekende Yvonne Ubben en Jan Bredie, die in de Zondagkrant mijn oproep gelezen hadden en voor de eerste keer aan een rondleiding deelnamen. Halverwege de rondleiding vroeg Yvonne of ik misschien wist waar de bij het bombardement omgekomen tweeling  Rietje en Willy Rademaker begraven lag. Opnieuw was ik uiterst verrast, toen ik haar de foto van Annie Gaardenier-Delcliseur liet zien. Ze wees haar moeder aan, die op de foto achter de tweeling stond. Ze kende de foto niet en was ontzettend blij, toen ik haar even later de grafkelder kon aanwijzen waar haar tantes begraven lagen. Ze was jaren op zoek geweest en nu had ze hun graf eindelijk gevonden.

De blijdschap was zó groot, dat zij en haar partner kort na de ontdekking gepakt en gezakt met verse aarde, tuingereedschap en plantjes naar de begraafplaats togen om het graf, waar o.a. haar tantes begraven lagen, een fleuriger aanzicht te geven.

Sindsdien omgeven zij het graf elke lente met verse begonia’s, hyacinten, narcissen, tulpen, enz.

Hun jaarlijkse actie was ook het bestuur van de Beide Weeshuizen opgevallen en op 24 april 2021 mochten zij op de begraafplaats de “Stijn Buys-Pluim”, een eerbetoon van de Beide Weeshuizen, in ontvangst nemen

Yvonne en Jan, ook namens de Stichting In Paradisum van harte gefeliciteerd met dit welverdiende eerbetoon.

Bart Janssen

De wezengrafkelder
Rietje en Willy Rademaker in zwarte jurkjes
Yvonne Ubben en Jan Bredie met de oorkonde op de begraafplaats Daalseweg

8. Nieuws en wetenswaardigheden

Namenmonument oorlogsslachtoffers geactualiseerd.

In februari van het vorige jaar is door onze stichting een namenmonument onthuld van alle oorlogsslachtoffers die begraven liggen op de begraafplaats Daalseweg. Met dank aan oplettende bezoekers zijn in de loop van het jaar hierop een aantal correcties en aanvullingen binnengekomen.

Wij hebben deze verwerkt in het bestaande overzicht en sinds eind maart jongstleden zijn in het monument de nieuwe bladen geplaatst.

Corona maatregelen rondleidingen dit jaar  en open monumentendagen 11 en 12 september 2021.

In verband met het COVID-19-virus hebben wij, voor uw en onze veiligheid, moeten besluiten de hieronder geplande rondleidingen niet te laten plaatsvinden:

Voor de begraafplaatsen Daalseweg en Stenenkruisstraat op 27 juni en 25 juli 2021.

Voor zover nu bekend zullen de open monumentendagen wel doorgang kunnen vinden. Veranderingen hierin zullen wij via onze website bekend maken.

Begraafplaats Daalseweg, beide dagen rondleidingen om 13.00 uur en 14.30uur.

Begraafplaats Stenenkruisstraat is op beide dagen tussen 11.00uur en 17.00uur toegankelijk en zullen er rondleidingen worden verzorgd om 11.30uur en 14.30uur.

Begraafplaats Neerbosch is tussen 11.00uur en 17.00uur toegankelijk en is ook de kerk van binnen te bezichtigen.

Schade kruisbeeld.

In ons vorige bulletin hebben wij uitvoerig geschreven over de schade aan het kruisbeeld op de begraafplaats Daalseweg. Dit loopt nu al bijna één jaar en gelukkig kunnen wij u nu melden dat de eigenaar, stichting begraafplaatsen Nijmegen (SBN) een akkoord heeft bereikt met de verzekeraar.

Het kruisbeeld is een rijksmonument en dateert van 1868 en bij het ter perse gaan van dit bulletin is een ter zake kundig restauratiebedrijf begonnen met de herstelwerkzaamheden.

9. Functie bestuurssecretaris per juni 2021 vacant

Daarom zoeken we een nieuwe bestuurssecretaris die samen met de voorzitter en penningmeester de spil van de stichting vormt. De bestuurssecretaris ondersteunt niet alleen het bestuur, maar heeft ook nadrukkelijk zelf een adviserende rol daarin en bevordert de gang van zaken onderling en met derden, zoals de gemeente Nijmegen en begraafplaatseigenaren. Daarnaast omvat de functie ook het 6 à 7 keer per jaar realiseren van een vergadering en de zorg voor afhandeling en archivering van correspondenties. Digitale basisvaardigheden zijn een vereiste i.v.m. het bijhouden van de correspondentie en administratie. Natuurlijk is er tijdens de overgang begeleiding van de vertrekkende secretaris. Interesse of meer weten?

Neem contact op via stichtinginparadisum@kpnmail.nl

10. Colofon

‘In Paradisum’ is het bulletin van de gelijknamige stichting,
het verschijnt maximaal driemaal per jaar.

De Stichting In Paradisum stelt zich tot doel de cultuurhistorische, kunsthistorische en landschappelijke waarden van de Nijmeegse monumentale begraafplaatsen te beschermen en te behouden. De focus op dit funeraire erfgoed komt tot uitdrukking in diverse activiteiten: het behartigen van de belangen van nabestaanden, het inventariseren en documenteren van grafmonumenten, het organiseren van tuinier ochtenden, en het verspreiden van kennis over de begraafplaatsen door de uitgave van dit bulletin, via een website, publicaties, en door het geven van rondleidingen op de begraafplaatsen.

De Stichting In Paradisum en haar voorgangers treden sinds 1972 op als gespreks- en onderhandelingspartner met beheerders en de gemeente Nijmegen over ontwikkeling, verbetering of verandering binnen de Nijmeegse begraafplaatsen, vooral als dit publieke, algemene belangen of belangen van nabestaanden betreft.

Vanouds zet de stichting zich in het bijzonder in voor de voormalige R.K. Begraafplaats Daalseweg.Ieder jaar organiseert de stichting hier op 22 februari, samen met de gemeente Nijmegen, een herdenking voor de vele slachtoffers van het bombardement in 1944 die hier begraven liggen. Ook wil de stichting de begraaflocaties in Nijmegen digitaal beschikbaar maken. In samenwerking met de SBN (Stichting Begraafplaatsen Nijmegen) worden hiertoe de registers van begravingen en ‘verloven tot begraving’ verwerkt.

De afbeeldingen en foto’s in deze uitgave zijn – tenzij anders is vermeld – genomen uit de “Collectie van In Paradisum”. Redactionele bijdragen van lezers en derden zijn welkom, mits digitaal aangeleverd en maximaal 2 pagina’s A4. De redactie beslist evenwel over plaatsing. Voor grotere producties is overleg vooraf met de redactie wenselijk.

De jaarlijkse bijdrage aan de Stichting In Paradisum, die geheel werkt met vrijwilligers, is minimaal € 12,50. Het bedrag kan worden overgemaakt op (IBAN) bankrekeningnr. NL86ABNA0475424336 ten name van Stichting In Paradisum te Nijmegen. De penningmeester dankt u voor het overmaken van uw bijdrage voor 2021.

Stichting In Paradisum

Stichting In Paradisum
Kerkstraat 60
6543 KL Nijmegen
t 06 1797 1197
e stichtinginparadisum@kpnmail.nl
www.stichtinginparadisum.nl