11. Nijmeegse Zouaven

Bert Eggelaar

Van mijn toenmalige overbuurman, de Nijmeegse schrijver Frank Norbert Rieter, kreeg ik destijds de tip dat er op de begraafplaats Daalseweg in Nijmegen een Zouaaf begraven zou liggen. Zoiets trok natuurlijk mijn aandacht, en na wat rondvragen, en een belangrijke bijdrage van IP-lid Peter van Schaijk, ben ik inmiddels achter dit mysterie gekomen.

Wat is een Zouaaf?

Een Zouaaf is een vrijwillig soldaat in het pauselijke leger.

Zouaaf (Foto: Wikipedia)

Tussen 1860 en 1870 dienden Fransen, Belgen en ruim 3.000 Nederlandse vrijwilligers in het pauselijke leger, de zogenaamde pauselijke Zouaven, om te strijden tegen het Koninkrijk Italië. Rome werd gekozen als nieuwe hoofdstad, hoewel die stad op dat moment nog onderdeel vormde van de pauselijke staat. Nijmegen leverde 230 zouaven aan het pauselijke leger en was daarmee na Amsterdam in Nederland de grootse leverancier. Nijmegenaren lieten zich daarbij niet afschrikken door de liberaal-hervormde burgemeester Bijleveld sr, die de werving van ‘jongelingen’ probeerde tegen te werken. In tegenstelling tot zijn zoon, burgemeester Bijleveld jr, was deze zeer conservatief en had hij weinig op met het ‘Roomsche’, zowel de religie als de gelovigen.

Bekendmaking van Burgemeester Bijleveld betreffende de werving van ‘jongelingen’ voor buitenlandse dienst, 1866 (Archief van de Secretarie gemeente Nijmegen, 1810-1946, inv. nr. 12502)

Voor de veelal professionele strijdkrachten waren deze meestal goedwillende amateurs geen partij en moest de Paus de strijd opgeven. Op het huidige Vaticaanstad en enkele landgoederen na, verloor hij zijn grondgebied en hebben hij en enkele opvolgers uit protest geweigerd zich nog buiten Vaticaanstad te begeven. In de loop van de vorige eeuw echter is de relatie met de republiek Italië weer genormaliseerd.

De meeste Zouaven keerden na hun strijd terug naar hun woonplaats, waar zij als helden werden ontvangen. De meesten hadden echter verzuimd ontheffing aan te vragen bij de koning en verloren hun Nederlanderschap, omdat zij in vreemde krijgsdienst waren getreden. Verder kwamen ze niet meer in aanmerking voor overheidsfuncties en ondersteuning als zij tot armoede vervielen.

Veel Zouaven zakten af tot bedelarij en alcoholisme, een aantal werd verbannen naar de gevangenis en opvoedingskamp Veenhuizen. De uitdrukking ‘je loopt erbij als een Zouaaf’ verwijst naar de vaak slordig geklede ex-soldaten.

Zouaven die in Nijmegen zijn overleden

Daal, G.P. van (Gerardus Pierre), Nijmegen, 1845-09-19 ( overl akte), 1ste klasse begraven Daalseweg, grafkelder fam. Van Ellekom. 19-01-03.

Driessen, J.W. (Johannes Wilhelmus), Nijmegen, 1842-09-18 (overl akte) Begraven Daalseweg 3de klasse, rij 4, nr. 8 1ste inlage met monument.

Engelen, A. van (Albert), Nijmegen, 1845-12-23 (geen gegevens gevonden.

Gerrits, G. (Gerardus), Hatert, 1849-08-27 (geb. en huw akte),

Gerritsen, H. (Henricus Cornelius Hubertus), Nijmegen, 1839-08-20 (geen gegevens).

Ham, W. van der (Wilhelmus Hermanus), Nijmegen, 1840-05-20(overl akte).

Kilsdonk, M.D. (Marinus Dominicus), Ewijk, 1840-10-10 (overl akte) Begraven. Daalseweg 3de klasse, westenkant rij 6, nr. 7 met monument.

Lefering, F. (Franciscus), Alstatte (D), 1842-02-08 (overl akte). Begraven Daalseweg 3de klasse, 3de vak, rij 2 nr. 14, 2de inlage.

Mansveldt, J.A. (Johannes Antonis), Tilburg, 1850-03-28 (overl akte). Begraven Daalseweg 4de klasse vd armen, 41-05-01 (hele vak is geruimd).

Overdijk, A.J. (Arnold Jacob), Leiden, 1850-11-15 (overl akte) Hij is begraven op de Daalseweg, 2de klasse rij 2 grafnummer 13, vak ?

Polman, H. (Hendricus), Nijmegen, 1850-01-21 (geen gegevens).

Rutten, P. (Petrus), Wijchen, 1844-05-27 (overl akte) begraven Daalseweg 3de klasse, rij 1, nr. 21 1ste inlage, vak ?

Smits, W.H. (Wilhelmus Hubertus), Nijmegen, 1846-04-11(overl akte) Begraven Daalseweg 1ste klasse, rij 5, grafnummer 10. (27-04-05 => geruimd).

Jurka, M.C.V. (Matheus Carolus Victor), Goch (D), 1836-05-17 (not akte).

Uit bovenstaande lijst blijkt, dat er acht Zouaven begraven liggen op de begraafplaats Daalseweg, waarvan drie graven nog te traceren zijn, en/of een monument hebben.

De Gelderlander 07-11-1915
De grafkelder van de familie van Ellekom-van Daal ligt op het kerkhof Daalseweg vak 19, rij 01, graf 03
De Gelderlander 07-11-1915