4. Witte Kerkje Neerbosch

Met dank aan Gerard en Jelke

Stichting In Paradisum noemt graag de namen, want de kleine begraafplaats aan de Dorpsstraat in Neerbosch Oost is hersteld. En wel met dank aan de metselaars-restauratoren Gerard en Jelke. Vooral zij hebben in het voorjaar consciëntieus en vakkundig bijna alle 47 graflocaties bekeken en onder handen genomen. De graven, waarvan ik de vele namen niet zal noemen, liggen er nu waardig en mooi bij. In het kader van deze restauratie vermeld ik wel nog graag de namen van Joost, de projectleider van het restauratiebedrijf, en niet te vergeten die van de gemeentelijke beleidsmedewerkers Hettie en Martijn, die vanaf 2014 het herstel en de herwaardering van ‘Dorpsstraat’ ondersteunden en mee hielpen bij het zoeken naar (financierings)mogelijkheden.

Na vele  jaren is het er eindelijk van gekomen. Het begon eigenlijk al in het vroege voorjaar van 2017, toen Bert, nog een Bert, Ben, Renske, Harriët en Hubert de handen stevig uit de mouwen staken voor de eerste graafwerkzaamheden. Zij, het Nijmeegs college van B&W, gaven toen met schoppen, spaden, bijlen en kruiwagens de aftrap voor de restauratie die later in het voorjaar door Gerard en Jelke werd voortgezet.

Ook Ton en Rob, eigenaren van het bedrijf gevestigd in het witte kerkje, verdienen vermelding, Zij waren niet alleen belangstellend en meedenkend bij het herstel van het kerkhof, maar boden ook gastvrijheid en aansluiting van water en elektriciteit.
Het eeuwen oude en lang geleden gesloten kerkhof mag weer gezien worden. Na de   drooglegging van ‘de Nederen Bossche’, een moerassig gebied ten westen van Nijmegen, eind 13e eeuw, is het kerkje gebouwd, en naar men zeker mag aannemen, met kerkhof. Over de geschiedenis van dit kerkhof is nog niet veel bekend. Wel dat na de reductie in 1591, toen het van oorsprong katholieke kerkje een hervormde  kerk  werd en het kerkhof een apart deel voor rooms-katholieken kreeg en een aparte gedeelte waar hervormden begraven werden. Weer heel veel later, rond 1790, geven de begraafboeken van ‘den Dodegraver van Neerbosch Schependom van Nijmegen’ enig zicht op wie wanneer toen op ‘Dorpsstraat’ begraven is  –  in de kerk én op het kerkhof. Ook het pad (thans deels nog zichtbaar) naar de in 1863 gestichte weesinrichting ‘Neerbosch’ etaleert de relatie met ‘Dorpsstraat’ en is onderwerp van onderzoek. De toekomst zal haar verrassingen over dit kerkhof nog zeker prijsgeven.
Maar in de tweede helft van vorige eeuw verkommerde het kerkhof. Vandalisme en gerichte sloop braken het kerkhof af en er was vanaf de Dorpsstraat niets van graven te bespeuren door hoog woekerend stuikgewas en onkruid. Pas sinds 2012 toen In Paradisum en de gemeente Nijmegen een convenant sloten om Nijmeegse bewoners over de cultuurhistorische waarde van deze begraafplaats te informeren én te laten zien, zijn vrijwilligers van In Paradisum een paar keer per jaar actief geweest om de graven zo goed mogelijk zichtbaar te krijgen en te houden. Maar het terrein bleef lastig te belopen en er dreigde instortingsgevaar bij sommige graven. Een degelijke vakkundige aanpak voor herstel en herwaardering van dit kerkhof werd noodzakelijk.

En zo geschiedde.
Vakkundig zijn bijna alle hardstenen platen   -zoals dat heet-   afgenomen. Verschillende van deze zerken  waren gebarsten en gebroken. Die zijn bij herplaatsing netjes aan elkaar geschroefd en/of gelijmd. De zerken rustten in veel gevallen op bakstenen muurtjes of wat daar nog van over was. Tijd, weer en wind hadden de muurtjes instabiel gemaakt, dus werden deze opnieuw opgemetseld. Bijna overal met dezelfde meer dan honderd jaar oude bakstenen –  daartoe natuurlijk eerst afgebikt. Op die muurtjes liggen thans speciaal daarvoor ingemeten betonnen platen met daarop de zerken.

Regelmatig zijn de restauratoren grote en kleine botresten tegengekomen. Die werden zorgvuldig in een kistje bewaard en bij het laatste te restaureren graf opnieuw begraven. Heel veel werd er overigens niet gevonden bij het lichten van de zerken. De meeste graven zaten vol zand. Bij enkele waren de restanten van de doodskist nog te zien met het skelet. Een en ander is goed gedocumenteerd. Het is jammer dat de bakstenen gewelven niet hersteld konden worden. Ze zijn net als, vermoedelijk lang geleden, weer bedekt  –  nu met  een soort worteldoek en een laag zwarte aarde. Tot slot is er nieuw gras ingezaaid en tussen de graven is leigruis aangebracht.

Op de 9e september 2017, nationale monumentendag, is het oude kerkhof in volle glorie te aanschouwen en goed en veilig toegankelijk. Samen met de restauratoren, de vrijwilligers en de Nijmeegse wethouder van Cultuurhistorie is de oplevering van het gerestaureerde ‘Dorpsstraat’ een feestelijk gevierd. Een interessante klus in goede samenwerking succesvol afgesloten

Wim Desserjer

Witte Kerkje Neerbosch – Joost van Haren

Witte Kerkje Neerbosch – Collectie Wim Desserjer