6. Straatnamen die verwijzen naar de begraafplaats Daalseweg

Een straatnaam of hodoniem is een woord om wegen(straten, lanen, allees enz.) te kunnen aanduiden. Het is een onderdeel van de toponymie en wordt in veel landen gebruikt voor het adresseren van post.

Dit artikel is een optelsom van interesse en nieuwsgierigheid naar de herkomst van Nijmeegse straatnamen die een koppeling hebben met personen die zijn begraven op de begraafplaats aan de Daalseweg. Mijn speurtocht om het hoe en waarom van die straatnamen te achterhalen, voerden onvermijdelijk naar de voortreffelijke website van dé straatnamenspecialist Rob Essers.

Zijn zeer gedetailleerde beschrijvingen van alle in Nijmegen voorkomende straatnamen, pleinen, hofjes etc. hebben uiteindelijk bijgedragen tot een beschrijving van in totaal 29 straatnamen waarvan 18 nu nog zichtbaar en 11 verdwenen zijn. Een respectabel aantal, vond ik.

Voordat ik verder ga met de beschrijvingen van genoemde straatnamen geef ik in verkorte vorm een stukje geschiedenis over het ontstaan ervan.

Een straatnaam of hodoniem is een woord om wegen(straten, lanen, allees enz.) te kunnen aanduiden. Het is een onderdeel van de toponymie en wordt in veel landen gebruikt voor het adresseren van post. In Nederland is de gemeente sinds de gemeentewet van 1851 verantwoordelijk voor de straatnaamgeving en werd een systeem van straatnamen en huisnummers ingevoerd.

Het is een hardnekkig misverstand dat de straten in de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt geen naam zouden dragen, maar alleen genummerd zouden zijn. Het aantal straatnamen is tot een minimum beperkt. Alle straten waarvoor geen andere namen zijn vastgesteld, hebben dezelfde naam als de wijk of de buurt. In deze straatnamen komen geen cijfers voor. De huisnummers die hieraan gekoppeld zijn bestaan uit vier of in uitzonderlijke gevallen vijf cijfers. Voorbeeld : bij het adres Malvert 3316 is de straatnaam Malvert en het huisnummer 3316.

Straatnaambordjes werden aan de gevels bevestigd en vaak werden in de volksmond ontstane namen van straten toen de officiële naam. Goede voorbeelden van het Nijmeegse zijn:

De functie van de straat: Eiermarkt, Korenmarkt.

De ligging: Achter de Wiemelpoort; Achter de Vismarkt.

Personen die er gewoond hebben: Dominicanenstraat(Dominicanessen van Voorschoten), Laan van Scheut(Missionarissen van Scheut).

Een gebouw dat er staat: Schoolstraat, Looimolenweg.

De nabijgelegen plaats waarheen de weg leidt: Graafseweg, Hatertseweg, Berg en Dalseweg.

Belangrijke historische gebeurtenissen: Plein 1944 of Kitty de Wijzeplaats.

In de tweede helft van de 19de eeuw kwam het vernoemen van personen met een bepaalde staat van dienst in zwang. Toen na 1900 hele nieuwe buurten tegelijk werden gebouwd, bedacht men bepaalde thema’s per buurt, zoals in Nijmegen bijvoorbeeld:  de Indische buurt in Galgenveld, de schildersbuurt in Nijmegen-Oost en de Planetenbuurt in Heseveld.

Onderstaand geef ik in alfabetische volgorde en per straatnaam de gegevens hiervan. Kernpunten zijn,

a. de wijk waarin de straat ligt
b. de ligging van de straat
c. persoonsgegevens naamdrager
d. graflocatie Daalseweg volgens Stichting Begraafplaatsen Nijmegen(SBN). (Vak-rij-nummer)
Aanduiding GK=> grafkelder.
e. eventuele nadere toelichting.



Daniëlsweg

Wijk 23 – Heseveld

Ligging: verbindt de Oude Graafseweg met de Molenweg/Paul Krugerstraat.

Mattheus Petrus Maria Daniels (Mathé).

(* Nijmegen 01-10-1877 – † Nijmegen 02-05-1952)

Vanaf 1919 tot 1942 was hij gemeentearchivaris in Nijmegen en daarnaast archeoloog; zie Nijmeegse biografieën 2004, 35-36. Zijn vader was gemeenteraadslid en wethouder.

Zij zijn begraven in de grafkelder van de familie Daniëls-Sengers, 23-02-07GK.



Derde van Hezewijkstraat

Wijk 21 – Wolfskuil

Ligging: vormt een verbinding van de Graafseweg met de Floraweg.

Gerardus Wilhelmus van Hezewijk.

(* Heumen 27-10-1850 – † Nijmegen 17-01-1935)

Hij was van huis uit timmerman en vestigde zich met zijn gezin in 1887 in Nijmegen. Tot omstreeks 1910 was hij koffiehuishouder van Hotel-Café “De Burchpoort” (hoek Hoogstraat) waar hij zich als ondernemer met allerlei zaken bezighield. In 1907 kreeg hij vergunning om acht woningen te bouwen aan deze, aan hem genoemde, straat. De Eerste en Tweede van Hezewijkstraat speelde eenzelfde rol maar zijn omgezet naar een andere straatnaam.(zie bij vervallen namen).

Hij ligt begraven op graflocatie 22-14-13.



Dobbelmannweg

Wijk 11 – Hazenkamp

Ligging: verbindt de Hazenkampseweg met de Groenestraat.

Franciscus Theodorus Johannes Hubertus Dobbelmann (Theodoor).

(* Nijmegen 08-08-1830 – † Nijmegen 18-12-1912)

Fabrikant, gemeenteraadslid en lid Tweede Kamer der Staten Generaal. Eigenaar van het landgoed “De Winckelsteegh” met het Jonkerbos. Zie Nijmeegse biografieën 2004, 40-41, www.biografischportaal.nl .

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder locatie 24-01b-05GK.



Dr. Banninghof

Wijk 12 – Goffert

Ligging: openbare ruimte(parkeerterrein) naast Kolpingstraat 61, bereikbaar via Leo XIII-straat.

Franciscus Bernardus Banning.

(* Oldenzaal 29-12-1867 – † Velp(Gld.) 13-09-1944)

Arts, gemeenteraadslid, curator R.K. universiteit en katholiek voorman in de sociale beweging. Zie Nijmeegse biografieën 2013, 26-27.

Hij ligt begraven op graflocatie 26-01-03.



Dr. Jan Berendsstraat

Wijk 02 – Bottendaal

Ligging: Een zijstraat van de Sint Annastraat eindigend in de Trompstraat.

Johannes Petrus Stephanus Berends.

(* Nijmegen 30-07-1818 – † Nijmegen 16-09-1913)

Een zeer gewaardeerd geneesheer, die een zeventigtal jaren in Nijmegen de praktijk uitoefende. Als lid van de gemeenteraad en ook buiten dien raad was hij een leidende persoonlijkheid. Volledige titulatuur luidde: Doctor der geneeskunde, stedelijk en plattelandsch heel- en vroedmeester. Hij werd ook in 1845 de eerste journalist van de Gelderlander.

Hij ligt begraven in de grafkelder van de familie Berends-Ottenhoff, 23-03-07GK. Monument verwoest, wel afdekplaat zonder aanduiding.



Eugène Lückerstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Zijstraat van de Praetoriumstraat, doodlopend.

Eugène Joseph Frans Lücker.

(* Roermond 09-07-1876 – † Nijmegen 30-05-1943)

Nijmeegse kunstschilder en etser, leraar tekenen Canisius College. Het pand waar hij woonde, Ubbergseveldweg 50, heeft hij zelf ontworpen en draagt ook zijn gevelsteen.  Zie ook  Nijmeegse bibliografieën 2013, 104-105, www.biografischportaal.nl

Hij ligt begraven op graflocatie 19-01A-08.



Eversweg

Wijk 07 – Kwakkenberg

Ligging: Zijstraat van de Twaalf Apostelenweg naar de Berkenlaan.

Christiaan Frederik Evers.

(* Amsterdam 16-08-1855 – † Nijmegen 24-03-1914)

Sigarenfabrikant, fabriek met woning stond aan de Pontanusstraat.

Hij was ongehuwd en benoemde de gemeente Nijmegen tot erfgenaam van zijn nalatenschap onder verplichting tot stichting van een fonds waarvan rente uitsluitend moet worden gebruikt om onvermogende en behoeftige personen van 60 jaar en ouder een rustige oude dag te verzekeren.

Dit fonds werd in 1965 opgeheven en ondergebracht in de Stichting Evers-Van Schaeck Mathonfonds.

Hij ligt begraven op graflocatie 31-08-06.



Ir. Wevestraat

Wijk 02 – Bottendaal

Ligging: Zijstraat van de Dr. Jan Berendsstraat uitlopend naar de Semmelinkstraat.

Jan Jacob Weve.

(* ’s-Gravenhage 11-03-1852 – † Nijmegen 18-09-1942).

Gemeentearchitect, directeur gemeentewerken.O.a. ontwerp en aanleg begraafplaats Daalseweg, verbouw en restauratie van het Waaggebouw. Zie ook Nijmeegse bibliografieën 2013, 143-144, www.biografischportaal.nl

In de familiegrafkelder, locatie 24-05-03GK, ligt hij begraven.



Luciaweg

Wijk 07 – Kwakkenberg

Ligging: Deze weg verbindt de Sophiaweg met de Bosweg.

Maria Lucia Tijssen.

(* Nijmegen 07-08-1849 – † Nijmegen 07-07-1925)

Het lag in de bedoeling deze weg te vernoemen naar haar echtgenoot Willem Frederik Paijens die o.m. directeur was van de gemeente-waterleiding.  Maar hiertegen bestond echter bezwaar omdat een andere weg naar zijn vader was genoemd. Haar roepnaam werd nu genoemd naar deze weg.

Zij ligt begraven bij haar eerder overleden echtgenoot op graflocatie 21-06-01.



Pater Leijdekkersstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Zijstraat van de museum Kamstraat, doodlopend.

Ferdinand Maria Leopold Leijdekkers.

(* Luik(B) 30-03-1855 – † Nijmegen 08-02-1924)

Vanaf de oprichting in 1900 leraar Canisius College, jezuïet, amateur archeoloog. Startte op het terrein van Canisius College in 1906 met opgravingen.

Hij ligt begraven in het priesterkeldergraf-SJ, locatie 22PRKK.



Professor Cornelissenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat verbindt de Archipelstraat met de Groenewoudseweg.

Joannes Dominicus Maria Cornelissen.

(* ’s-Hertogenbosch 27-09-1893 – † Nijmegen 05-08-1947)

Gewoon hoogleraar aan de faculteit der letteren en wijsbegeerte KU, vaderlandse en algemene geschiedenis der nieuwe tijden 1930-1947. Hij was tijdens de Duitse bezetting als secretaris van de senaat de rechterhand van de rector Hermesdorf in het verzet. Zie ook : www.biografischportaal.nl

Hij ligt begraven op graflocatie 03-01-08, monument is geruimd.



Professor Huijbersstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat loopt van de Heyendaalseweg naar de Molukkenstraat.

Henricus Franciscus Maria Huijbers.

(* Utrecht 26-12-1881 – † Nijmegen 17-03-1929)

Gewoon hoogleraar faculteit der letteren en wijsbegeerte KU. Algemene en vaderlandse geschiedenis der nieuwe tijd 1923-1929. Promoveerde cum laude in 1913 op het eerste deel van de biografie van Don Juan van Oostenrijk, die hij in 1914 afrondde met een tweede deel. Dit werk was een afdoend blijk van diepe bronnenkennis en beheersing der literatuur.

Hij ligt begraven op graflocatie 25-05-05.



Professor van der Grintenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: verbindt de Professor Cornelissenstraat met de Professor de Langen Wendelsstraat.

Jozef Hubertus Petrus Maria van der Grinten.

(* ’s-Hertogenbosch 01-03-1885 – † Nijmegen 06-11-1932)

Gewoon hoogleraar faculteit der rechtsgeleerdheid KU, staatsrecht en administratief recht 1923-1932. Hij heeft als gemeentesecretaris van Nijmegen het zijne gedaan om de verhouding tussen universiteit en de gemeente op een goede basis te plaatsen. Zie ook : Nijmeegse biografieën 2004, 53 en www.biografischportaal.nl.

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder, locatie 23-01-03GK.



Professor van der Heijdenstraat

Wijk 03 – Galgenveld

Ligging: Deze straat verbindt de Archipelstraat met de Professor Schrijnenstraat.

Egidius Johannes Josephus van der Heijden(Gé).

(* Gouda 12-08-1885 – † Nijmegen 24-05-1941)     

Gewoon hoogleraar faculteit der rechtsgeleerdheid KU, 1923-1940, burgerlijk recht handelsrecht en rechtsgeschiedenis. Hij stichtte in Nijmegen de Rota Carolina, een praktische oefenschool voor studenten, die zich op de advocatuur toelegden. Hij was een befaamd jurist en ironicus. Zie Nijmeegse bibliografieën 2004, 62-63 en www.biografischportaal.nl

Zijn dochter Geertruida Catrien was getrouwd met Jo Cals, minister-president kabinet Cals 1965-1966, (val:  nacht van Schmelzer).

Hij ligt samen met zijn vrouw en kleinkind Cals begraven op graflocatie 22-11-04.



Roothaanstraat

Wijk 04 – Altrade

Ligging: Verbindingsstraat tussen de Van den Havestraat en de Dominicanenstraat.

Carel Marie Victor Roothaan.

(* Amsterdam 21-02-1865 – † Nijmegen 11-01-1892).

Gemeenteontvanger 1892-1930 en was bovendien ontvanger van de beurs Burghardt vd Bergh en beheerder van het Eversfonds. Ook was hij de grondlegger van het St. Canisius ziekenhuis aan de St. Annastraat 289.

Hij ligt begraven op graflocatie 31-06-08.



Simon Langendampad

Wijk 20 – Biezen

Ligging: Begint bij de Waalhaven en Loopt gedeeltelijk parallel met de Kaaisjouwerskade, echter

bij raadsbesluit van 17-4-2013 is het woningbouwproject Handelskade in werking getreden en zijn tegen de muur van de Kaaisjouwerskade in november 2020 nu twee straatnaamborden aangebracht.

Simon Petrus Langendam.

(* Nijmegen 25-09-1820 – † Nijmegen 14-05-1889).

Oprichter en drukker van De Gelderlander krant, in mei 1848 rolde in Langendams drukkerij aan de Waalkade/hoek Grotestraat de eerste aflevering van De Gelderlander, staatkundig-, nieuws- en advertentieblad, van de pers.

Hij ligt begraven op graflocatie 28-06-08.



Terwindtstraat

Wijk 05 – Hunnerberg

Ligging: Deze straat loopt vanaf Keizer Traianusplein in noordelijke richting naar de Nieuwe

              Ubbergseweg.

Hermanus Lambertus Terwindt.

(* Pannerden 09-02-1819 – † Nijmegen 04-01-1892).

Industrieel, wethouder. Hij was lid van de commissie voor de uitleg van de stad, samen met Francken en Graadt van Roggen. Hun namen staan vermeld boven de prachtige smeedijzeren poort van de brug naar het Valkhof. Zijn grafmonument is naar ontwerp van Ir. Weve, beeldhouwwerk is van Henri Leeuw. Zie ook ; Nijmeegse Biografieën 2006, 130-131.

Hij ligt begraven in de familiegrafkelder, locatie 20-01-06GK.



Willem Heijdtstraat

Wijk 06 – Hengstdal

Ligging: Loopt van de Dunklerstraat naar de Van ’t Santstraat.

Petrus Jacobus Wilhelmus Heijdt.

(* Nijmegen 13-10-1868 – † Nijmegen 28-05-1928).

Vishandelaar en componist. Heeft als componist naam gemaakt.

Hij ligt begraven op graflocatie 24-03-10.

Deel 2  van dit artikel verschijnt in ons volgende bulletin en zal een overzicht geven van verdwenen straatnamen met een relatie tot de begraafplaats Daalseweg.

Peter van Schaijk,

01-05-2021.

Bronnen: website Rob Essers straatnamen Nijmegen   https://gaypnt.home.xs4all.nl/straatnamen/

                  RAN Nijmegen

                  Website : https://www.wiewaswie.nl/nl/zoeken/